Ideologiczna dywersja (przewrót, sabotaż) - to termin, który był oficjalnie używany w ZSRR na szczeblu państwowym jako określenie przejawów niekomunistycznego światopoglądu z powodu bezpośredniego lub pośredniego wpływu antyradzieckiej „burżuazyjnej” lub „zachodniej” psychologii i sposobu myślący.
Po raz pierwszy pojęcie „ideologicznego sabotażu” pojawiło się w sowieckim leksykonie politycznym w 1919 roku podczas wojny domowej. Jego użycie wiązało się z walką bolszewizmu o ustanowienie komunistycznego światopoglądu i zniesieniem tradycyjnej dla ówczesnego społeczeństwa rosyjskiego etyki i moralności. Koncepcja ma wyraźny antagonistyczny, militarny charakter, a także towarzyszące jej: „front ideologiczny”, „bojownik frontu ideologicznego”, „walka ideologiczna” itp.
W okresie powojennym (po 1945 r.), w związku z początkiem zimnej wojny i kontynuacją konfrontacji ze światem kapitalistycznym, pojęcie to zaczęło być aktywniej wykorzystywane, weszło do codziennych narzędzi i słownictwa ideologicznej pracy KPZR na wszystkich poziomach. Termin ten otrzymał szersze zastosowanie i praktyczne zastosowanie w pracy takich sekretarzy KC KPZR ds. Ideologii, jak A. A. Żdanow i M. A. Susłow.
W latach 60. i 80. pojęciem „sabotażu ideologicznego” określano sprzeciw, który na szczeblu państwowym uznano za skutek propagandy antyradzieckiej. Do pracy w „kierunku ideologicznym” w 1967 r. utworzono V Zarząd KGB, do którego zadań należało zwalczanie „sabotażu ideologicznego”.
W „Słowniku kontrwywiadu”, wydanym w 1972 roku przez Wyższą Szkołę KGB, argumentowano, że sabotaż ideologiczny jest „jedną z głównych form dywersji wywiadu i innych służb specjalnych państw imperialistycznych, ich ośrodków ideologicznych i propagandowych, co jest agitacyjno-propagandowe czy wywiadowczo-organizacyjne. Działania i operacje prowadzone przez siły i środki specjalne, mające na celu inspirowanie, pobudzanie i wykorzystywanie antysocjalistycznych tendencji, procesów i sił w celu podważenia lub osłabienia państwa i ustroju społecznego w każdym kraju socjalistycznym, a także jedności i wspólnoty krajów socjalistycznych. Główny front ideologicznego sabotażu skierowany jest przeciwko Związkowi Sowieckiemu, głównej i decydującej sile stojącej na drodze grabieżczych aspiracji imperializmu. Antykomunistyczne ośrodki i agencje wywiadowcze państw imperialistycznych dokonują sabotażu ideologicznego przeciwko krajom socjalistycznym w formie propagandy wywrotowej wywierającej wrogi wpływ ideologiczny i polityczny na obywateli krajów socjalistycznych (propaganda dywersyjna) oraz w formie tworzenia nielegalnych grupy i organizacje opozycyjne w społeczeństwie socjalistycznym, nawiązywanie i nawiązywanie z nimi stosunków, powiązań organizacyjnych i interakcji, nakłanianie ich do prowadzenia działalności wywrotowej przeciwko systemowi socjalistycznemu i dostarczanie im niezbędnych do tego środków (wywiad i organizacyjna działalność antyradziecka) . Oba te rodzaje ideologicznego sabotażu są ze sobą ściśle powiązane.
Ostatecznym celem sabotażu ideologicznego jest chęć likwidacji systemów społecznych i państwowych krajów socjalistycznych lub osłabienia ich w taki sposób, aby stały się niezdolne do przeciwstawienia się zbrojnej agresji imperializmu.
Ideologiczny sabotaż wkracza we wszystkie dziedziny życia społecznego w krajach socjalistycznych – ideologię, politykę, ekonomię, moralność, prawo, kulturę, naukę. Jednak inspirując i pobudzając antysocjalistyczne tendencje i procesy we wszystkich tych sferach, wrogie służby specjalne podporządkowane są celom politycznym – celom podkopania i osłabienia państwa socjalistycznego. Dlatego w każdej akcji sabotażu ideologicznego konieczne jest ujawnienie politycznych celów wywrotowych, które często są starannie maskowane. Sabotaż ideologiczny to nielegalna działalność związana z ingerencją w wewnętrzne sprawy krajów socjalistycznych.